Διάλειμμα στον ορθολογισμό. Χαζεύω εβδομάδες τώρα μεσαιωνικά περσικά ιστορημένα χειρόγραφα (που ενάντια στη δυτική πεποίθηση στόλιζαν με ζωγραφιές ανθρώπων οι μουσουλμάνοι), θαυμάζω στην Khavarnamα δράκους, τζιν, ροζ δαιμόνια με λευκά πουά, κήπους και μάχες επιστημονικής φαντασίας με γιγάντια μυρμήγκια. Η ανθηρή φαντασία και ο χρωματικός πλούτος των εικονογραφήσεων είναι εντυπωσιακά, ωστόσο ήταν μια ασπρόμαυρη έντυπη εκδοχή της εικόνας που βλέπετε δίπλα που με καταγοήτευσε σε διαφορετικό επίπεδο.

Στη διάρκεια της επίμονης αναζήτησής του για την πηγή της αιώνιας ζωής, ο νεαρός Αλ-Σικάνταρ (ο Μέγας Αλέξανδρος), τρανός βασιλιάς και φιλόσοφος, και ο σύντροφός του ο Χιζρ, ο Πράσινος Προφήτης της ισλαμικής παράδοσης, χωρίζονται στη Γη του Σκότους, παίρνοντας ο καθένας διαφορετικό μονοπάτι. Ο Χιζρ συναντά τον βιβλικό προφήτη Ηλία που αναπαύεται δίπλα σε ένα ποταμάκι στην ερημιά, και οι δυο σοφοί κάθονται μαζί κουβεντιάζοντας και τρώγοντας παστό ψάρι. Ένα ψάρι τους πέφτει στο νερό κατά λάθος και ζωντανεύει. Συνειδητοποιούν πως κάθονται δίπλα στην πηγή της αθανασίας, την οποία ανακάλυψαν κατά τύχη – ίσως ακριβώς επειδή δεν την αναζητούσαν. Serendipity. Πίσω τους στην εικόνα, ο Μεγαλέξανδρος και η συνοδεία του προσπερνάνε, χωρίς να τους αντιληφθούν.

Στον γλυκόπικρο μικρόκοσμο του καλλιτέχνη οι δυο προφήτες φέρουν το φλεγόμενο φωτοστέφανο της ισλαμικής τέχνης. Το χώμα είναι μαύρο, φυσικά, είμαστε στη Γη του Σκότους. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος, που περνά πίσω από τον ορίζοντα, μοιάζει με πρίγκιπα των Μογγόλων. Ένας ακόλουθος του κρατά ευγενικά στο χέρι ένα λουλούδι και κοιτά προς τα αριστερά,όπως ο ηγέτης του, προς ένα συννεφάκι που δείχνει σαφείς επιρροές από την κινεζική τεχνοτροπία, όχι προς τους δυο προφήτες, που θα πιουν από την πηγή και δεν θα πεθάνουν ποτέ – ο Προφήτης Ηλίας θα αναληφθεί στους ουρανούς, το λέει και η Βίβλος, πάνω σε ένα φλεγόμενο άρμα που θα άρμοζε σε οποιονδήποτε θεό-ήλιο κάθε αξιοπρεπούς θρησκείας, ενώ ο Χιζρ περιφέρεται ακόμη σε όλον τον κόσμο αφήνοντας χλωρά ίχνη βλάστησης στο διάβα του.

1. Το επεισόδιο αυτό από τις περιπέτειες του Αλεξάνδρου παραδίδεται με παραλλαγές σε δύο από τα δημοφιλέστερα φιλολογικά έργα των Περσών, την Shahnameh, το Έπος των Βασιλέων του Ferdawsi και την Sikandarnameh, το Έπος του Αλεξάνδρου που περιλαμβάνεται στην Hamsa του Nizami, μια συλλογή πέντε έμμετρων μυθιστορημάτων. Εικόνες από διάφορες Shahnameh μπορεί να βρεί κανείς online σε ένα site που φιλοδοξεί να συγκεντρώσει έστω και ψηφιακά ότι έχει απομείνει από τα χωρισμένα και διάσπαρτα σε όλον τον κόσμο φύλλα των διασωθέντων βιβλίων. Η εικόνα αριστερά είναι από χειρόγραφο της Ισκανταρνάμα του Νιζάμι φτιαγμένο με την τεχνοτροπία της σχολής του Σιράζ, και βρίσκεται σήμερα στο το Los Angeles County Museum.

2. Όσον αφορά στο ξαναζωντανεμένο ψάρι, είχε το δικό του ρόλο να παίξει αργότερα, είτε οδηγώντας την Κιβωτό στο Αραράτ, είτε μεγαλώνοντας και καταπίνοντας των Ιωνά, δε θυμάμαι, ούτε έχει και μεγάλη σημασία. Εγώ το συνάντησα για πρώτη φορά σε ανυποψίαστο χρόνο, πριν μήνες, όταν φτιάχναμε ιστορίες με την Φρα.

Είχαμε σκοπό να τις γράψουμε σε φύλλα χαρτί, να τις στολίσει με ζωγραφιές και να ράψουμε τις σελίδες σε βιβλίο, όπως είχαμε κάνει πριν χρόνια και με τη μεγάλη. Όπως όμως συμβαίνει συχνά όταν τα πράγματα γίνονται εσκεμμένα, Αλέξανδρε, η ιστορία σκάλωσε ενώ οι ήρωες της Φρα βρισκόταν σε ένα σκοτεινό σπίτι και κοίταζαν από μια σχισμή κάτι που γυάλιζε χρυσά μέσα σε ένα κλειδωμένο συρτάρι. Η μικρή είχε κουραστεί να αφηγείται, οπότε πήγαμε στην αγαπημένη μας οριζόντια θέση, συζητώντας τι να ήταν αυτή η χρυσή λάμψη. Τα χρυσά λέπια ενός δράκου, οι εκατό χρυσές πιπίλες μιας πριγκιπισούλας ή τα φιαλίδια όπου φύλαγε τα λαμπερά δάκρυά της η μελαγχολική Φιρουλάν;

Τέλος, της πρότεινα τη μαρκοπολική ιστορία ενός έμπορου που περνά την έρημο για να γνωρίσει τον κινέζο αυτοκράτορα, βεβαίως. Ο άρχων τον συμπαθεί κεραυνοβόλα και του χαρίζει μερικά από τα σπανιότατα χρυσόψαρα της αυλής του – αλλά πως να τα πάρει μαζί του ο ταξιδιώτης στον επικίνδυνο και οπωσδήποτε άνυδρο δρόμο της επιστροφής; Ο αυτοκράτορας έχει τη λύση : τα ανεκτίμητα ψάρια αποξηραίνονται, με την υπόσχεση πως όταν ξαναμπούν στο νερό στην πατρίδα του εμπόρου, φλουπ, θα φουσκώσουν και θα ξαναζωντανέψουν γυαλιστερά όπως πριν – μόνο που κάπως βρέθηκαν στο κλειδωμένο συρτάρι μετά. Νόμιζα πως ήταν πρωτότυπη ιδέα, ωραία πατέντα, αλλά μπα, ουδέν καινόν υπό τον ήλιον.